Pas ben ik begonnen aan een nieuwe vertaling: een essayistisch boek van een Amerikaanse docent filosofie over het gedachtegoed van Epicurus en de relevantie daarvan voor onze moderne tijd. Inhoudelijk heel interessant, maar na een eerste lezing van het origineel begon ik meteen te piekeren over een vertaalprobleem waarop ik vaker stuit bij een filosofische tekst: hoe vertaal je een centrale term waarvoor het Nederlands geen eenduidig equivalent heeft. Zo’n term is in dit boek pleasure, de in het Engels vrijwel altijd gebruikte vertaling voor het centrale epicurische begrip hèdonè. In de teksten van Epicurus komt het begrip veelvuldig voor, in mijn te vertalen boek komt de term pleasure veelvuldig voor, dus je wilt één Nederlandse term in je vertaling gebruiken. Maar welke?

Terwijl ik hierover nadacht ging er ergens een belletje rinkelen. Was ik deze specifieke kwestie niet eerder tegengekomen? Ik neusde in mijn boekenkast en pakte de twee Nederlandse vertalingen waarover ik beschik erbij van Epicurus beroemdste overgeleverde tekst. Deze tekst is de ‘Brief aan Menoikeus’, ook vaak ‘Brief over het geluk’ genoemd; die uitgaves zijn Epicurus: Over de natuur en het geluk, Historische uitgeverij 1998, vertaald door Keimpe Algra, en Epicurus: Over het geluk, Prometheus, 1995, vertaald door Hans Warren en Mario Molengraaf. En in een van beide boekjes bleek ik een knipsel uit de Volkskrant te hebben geplakt, en wel een recensie van beide vertalingen door H. Brandt Corstius, met als titel ‘Niks God, Niks Dood’, waar ik helaas geen datum bij heb geschreven, maar het knipsel moet uit eind vorige eeuw stammen.

En wat lees ik in die recensie (Brandt Corstius noemt de vertalingen van Warren & Molengraaf en Algra respectievelijk A en G)? Het volgende: ‘A heeft het over een “een simpel soepje brengt evenveel genot als een delicatesse”. G geeft dezelfde passage weer als: “Eenvoudig voedsel geeft even grote lust als een rijkvoorziene tafel”. Het centrale begrip bij Epicurus, hèdonè, is namelijk bij A “genot” en bij G “lust”. Genot is bevrediging van de lust. Lust is verlangen naar genot. Genot is niet hetzelfde als lust. Vanaf heden zijn er in Nederland dus twee epicuristische levensbeschouwingen.”

Dat is weer schitterend verwoord door Brandt Corstius, maar het helpt mij als vertaler van dit Engelstalige boek niet verder. Sterker nog, ik voel nu een zware verantwoordelijkheid op mij rusten. Want mijn keuze voor de vertaling van pleasure heeft dus gevolgen voor de epicuristische levensbeschouwing die straks uit de Nederlandse versie van het boek zal spreken. Kandidaten voor de vertaling van pleasure lijken mij: genoegen, genot, lust en plezier. Dat wordt puzzelen.