Aan het eind van de zomer is bij Ambo|Anthos de vertaling van Clanlands verschenen, waaraan ik gedurende de eerste helft van 2021 een aantal maanden heb gewerkt. Tussen alle serieuzere filosofie en zelfhulp die de hoofdmoot van mijn vertaalarbeid vormt, was Clanlands een heerlijke afwisseling en ik heb bijzonder veel plezier beleefd aan de vertaling van dit bij vlagen hilarische boek.

Het boek zal in de eerste plaats interessant zijn voor de fans van Outlander, een televisieserie die in Nederland op Netflix is te zien: een romantisch avonturenverhaal dat vooral in het achttiende-eeuwse Schotland speelt maar ook in en kort na de Tweede Wereldoorlog en in nog onvoorspelbaarder perioden, want er wordt in deze serie op bijna duizelingwekkende wijze getijdreisd. Twee van de voornaamste acteurs in Outlander, Sam Heughan en Graham McTavish, hebben nu een documentaireserie gemaakt (Men in Kilts) waarin ze een reis maken langs belangrijke historische Schotse locaties die een rol spelen in de serie. Clanlands is dan weer het boek bij de documentaireserie, die overigens bij mijn weten in Nederland nog niet is te zien. In Clanlands vertellen de heren – nog wat meer in detail dan in Men in Kilts – over de Schotse historie en cultuur, over voorvallen uit (de opnames van) Outlander, over hun leven en acteurscarrière, maar vooral zwammen ze met ingehouden humor en doorspekt met veel anekdotes een lekker eind weg, waarbij ze elkaar voortdurend op ietwat macho-achtige wijze proberen af te troeven. Een filmpje waarin die ingehouden humor (en voorliefde voor Schotse whisky) leuk tot uiting komt, is hier te vinden.
Bij de verschijning in september heeft de Nederlandse uitgave van Clandlands niet al te veel aandacht van de media gekregen, maar wellicht komt het wat meer in the picture te staan als dit voorjaar in Nederland het zesde seizoen van Outlander te zien zal zijn.

Ik kon me tijdens het werken aan Clanlands ook af en toe literair vertaler voelen in de meer letterlijke zin des woords. Het boek bevat een ruime keur aan (vaak oud-)Schotse liederen en gedichten, waarop ik mijn krachten als vertaler mocht beproeven. In overleg met de bureauredactie van Ambo|Anthos was afgesproken dat, om de couleur locale te behouden, de Engelstalige versies zouden worden opgenomen in het boek, met eronder dan de Nederlandse vertaling. De vertalingen van die gedichten en liederen zouden dus meer toelichting worden dan op zichzelf staan, wat naar mijn idee betekende dat ik niet ze te vrij kon vertalen. En in dat geval is het bijna onmogelijk om kenmerken als rijmschema en metrum in hun oorspronkelijke vorm te behouden. Eigenlijk was ik daar ook wel blij om, want op die wijze gedichten vertalen is een vak apart. Af en toe heb ik toch geprobeerd op een eigen manier wat rijm of alliteratie binnen te smokkelen in een gedicht of lied. Dat valt niet mee als je trouw aan de inhoud wilt blijven, en mijn gepuzzel en geschipper heeft mijn respect voor mensen als Jean-Pierre Rawie en Peter Verstegen, die met hun vormvaste poëzievertalingen feitelijk nieuwe dichtwerken scheppen, alleen maar verhoogd. Wat Clanlands betreft, was ik best tevreden over mijn vertaling van het volgende light verse, waarmee hoofdstuk 7 opent:

‘Porridge’ door Spike Milligan

Why is there no monument
To porridge in our land?
If it’s good enough to eat,
It’s good enough to stand!

On a plinth in London
A statue we should see
Of porridge made in Scotland
Signed, ‘Oatmeal, O.B.E.’
(By a young dog of three)

‘Pap’
Hoe kan dat je in ons land
Nergens een monument voor pap ziet?
Want zolang de lepel in de brijpot staat
Treuren wij toch zeker niet!

Op een sokkel in Londen
Zou een standbeeld moeten staan
Van pap gemaakt in Schotland
Want havermout verdient een lintje!
(Zo zegt een driejarig kindje)

Overigens stelde die ‘young dog of three’ me voor een raadsel. Maar na enig zoekwerk bleek dat ook Schotse moedertaalsprekers niet wisten waarom er precies sprake was van een ‘young dog’ in een gedicht over pap. Hierdoor voelde ik me voldoende vrij om er een driejarig kindje van te maken.